در میان نوافل،«نماز شب‏»جایگاه خاصى دارد و تاکید فراوانى که‏در آیات قرآن و احادیث در باره آنست،به مراتب بیش از نمازهاى دیگرمستحب است و به همین جهت،اولیاء خدا بر آن مداومت و مواظبت‏داشتند و به تهجد و عبادت نیمه شب مى‏پرداختند.تا آنجا که نماز شب‏را خداوند،بر بنده محبوبش حضرت محمد(ص)واجب ساخته و چنین فرمان داده بود:

«و من اللیل فتهجد به نافلة لک‏» ⁽²⁷⁾ بخشى از شب را بعنوان نافله به تهجد بپرداز و سحر خیزى کن.

قرآن،در توصیف کسانى که نیایشگران شب و اهل نماز شب‏اند،چنین مى‏فرماید:

«و المستغفرین بالاسحار» ، ⁽²⁸⁾ استغفار کنندگان در سحرها «و الذین یبیتون لربهم سجدا و قیاما» ⁽²⁹⁾ آنانکه در حال سجود و قیام،براى خدا شب زنده‏دارى مى‏کنند.

«کانوا قلیلا من اللیل ما یهجعون‏» ⁽³⁰⁾ مردان خدا،مقدار کمى از شب‏را مى‏خوابیدند.

در آیه دیگر مى‏خوانیم:مردان خدا براى انجام نیایش سحرگاهان ونماز شب،از بستر گرم فاصله مى‏گیرند و به نماز شب مشغول مى‏شوند،پاداش آنان،غیر از بهشت و حوریان و... چیزهایى است که خداوندبرایشان ذخیره کرده که موجب روشنى دیدگانشان است: «فلا تعلم‏نفس ما اخفى لهم من قرة اعین‏» ⁽³¹⁾

از این رو،نماز شب،مورد عنایت تمام انبیاء بوده ⁽³²⁾ و رسولخداچندین مرتبه حضرت على را به نماز شب سفارش نموده و فرمود:«علیک‏بصلاة اللیل،علیک بصلاة اللیل،علیک بصلاة اللیل‏» ⁽³³⁾ بر تو باد،نماز شب.(سه مرتبه)

و در حدیث است:

«شرف المؤمن صلاته باللیل‏» ⁽³⁴⁾ شرف مؤمن به نماز شب اوست.

و امام صادق(ع)فرمود:در خانه‏هایى که نماز شب خوانده مى‏شود و قرآن‏تلاوت مى‏گردد،آن خانه‏ها نزد آسمانیان،همچون ستاره‏ها درخشانند. ⁽³⁵⁾

گذشته از آن،سحرخیزى و استفاده از هواى مفید آن هنگام،براى‏بدن،نشاط آور است و در حدیث است که:«قیام اللیل مصحة البدن‏» ⁽³⁶⁾ شب زنده‏دارى،بدن را تندرست مى‏کند.

و در حدیث دیگرى اضافه برآثار معنوى آن،خاصیت دردزدایى براى آن بیان شده است:«...و مطردة‏الداء عن اجسادکم‏» ⁽³⁷⁾

نماز شب،نشان عشق و محبت انسان به آفریدگار است و این علاقه،انسان را از خواب،جدا مى‏کند و به راز و نیاز نیمه‏شب،با محبوب وا مى‏دارد،و اگر آن عشق نباشد،انسان با چه انگیزه‏اى،در تنهایى وتاریکى،از استراحت دست‏بشوید و در خلوتى عارفانه،به گفتگو بامعشوق بپردازد؟

در یک حدیث قدسى از قول خداوند،مى‏خوانیم:

«کذب من زعم انه یحبنى فاذا جنه اللیل نام عنى،الیس کل محب یحب خلوة حبیبه؟» ⁽³⁸⁾ دروغ مى‏گوید آنکه مدعى محبت من است،ولى وقتى شب‏او را فرا مى‏رسد،مى‏خوابد،آیا مگر نه اینکه هر عاشقى،خلوت با معشوقش را دوست دارد؟...

نماز شب،توفیقى مى‏خواهد که آنرا هم باید از خدا طلبید.

گاهى گناهان و دروغ‏ها،سبب محرومیت انسان از نماز شب مى‏گردد و شیرینى عبادت و نیایش،از انسان گرفته مى‏شود.

در حدیث است:

«ان الرجل لیکذب الکذبة فیحرم بها عن صلاة اللیل‏» ⁽³⁹⁾ گاهى کسى دروغ مى‏گوید،و به همین سبب از نماز شب‏محروم مى‏شود.

انسان،با تداوم نماز شب و تهجد و عبادت‏هاى شبانه،مى‏تواند به مقامى‏از کمال و صفاى نفس و قرب به خدا برسد که چشم و گوش و دست‏خدایى پیدا کند(جز حق نبیند،جز حق نشنود و جز حق،عمل نکند)وبه آنجا برسد که هر دعایى کند،مستجاب گردد. ⁽⁴⁰⁾

برای خواندن پی نوشت روی ادامه مطلب کلیک کنید.

ادامه مطلب...

نماز،از واجبات بسیار مهمى است که در هیچ حال از انسان ساقطنیست،حتى در مسافرت، بیمارى،میدان جنگ،در حال غرق شدن و...

البته بنا به شرایط خاص،صورت‏هاى مختلفى به خود مى‏گیرد،ولى‏همواره بر انسان واجب است.

یک مسلمان هنگام سفر و در طول راه هم باید بر نمازهاى خویش‏مواظبت کند.در قطار، اتوبوس،در سرما و گرما،در تنگى وقت و عجله،نباید نماز را سبک شمرد و اداى آن را به فراموشى سپرد.وقتى اتوبوس یاقطار،براى نماز یا صرف غذا نگه مى‏دارد،باید شتافت و نماز را هم‏خواند.و اگر توقفى نکرد،از راننده خواست تا نگهدارد.

ادامه مطلب...

از آنجا که در امام جماعت،برترى و فضیلت‏بر دیگران شرط است،اگر در موقعیتى،چند نفر شایستگى آنرا داشتند که به آنان اقتدا شود،باز هم اوصاف و شرایطى به عنوان اولویت در روایات مطرح است که‏آموزنده است و گرایش به ارزشها و انتخاب بهتر را مى‏آموزد.از جمله:

1- کسى که قرائت نمازش بهتر باشد(اقرئهم)

2- کسى که در هجرت،پیشقدم باشد(اقدمهم هجرة)

3- کسى که دین‏شناس‏تر و در مراتب علمى برتر باشد (اعلمهم‏بالسنة و افقههم فى الدین)

4- کسى که سن بیشترى داشته باشد(فاکبرهم سنا)

5- کسى که انس او با قرآن بیشتر باشد.

6- کسى که زیباتر و خوشروتر باشد. ⁽³⁵⁾

7- صاحب منزل،از مهمان در امام جماعت‏شدن مقدم است.

8- امام جماعت دائمى،بر افراد تازه وارد به مسجد،مقدم است.

در میان امتیازات،به مسئله‏«عالم بودن‏»بیش از هر چیزى تکیه شده‏است.این دانایى و اعلمیت،در همه مواردى که نوعى رهبرى و پیشوایى‏در کار است،شرط و امتیاز است.

در حدیث است:

«من صلى بقوم و فیهم من هو اعلم منه لم یزل امرهم الى السفال الى‏یوم القیامة‏» ⁽³⁶⁾ کسى که امامت نماز و پیشوایى گروهى را به عهده بگیرد،در حالیکه میان آنان،داناتر از او هم باشد، وضع آن جامعه تا قیامت،همواره رو به‏سقوط و پستى است.

البته همچنانکه در حدیثى گذشت،امام جماعت‏باید مورد پذیرش وقبول مردم باشد.این مقبولیت،از راه علم و پاکى و عدالت و تواضع واخلاق نیکو بدست مى‏آید.

نباید غفلت داشت که گاهى دشمنان و اهل نفاق،براى ضربه زدن‏به اسلام و روحانیت،امام جماعتى را با شایعه و تهمت و دروغ،بدنام‏مى‏کنند تا او را به انزوا بکشند.هشیارى مردم، خنثى کننده این نقشه‏شیطانى است.پشت‏سر کسى نباید به جماعت ایستاد که با فسق و گناه وبدرفتارى،مقبولیت‏خود را از دست داده است،نه آنکه دستهاى مرموزدشمن،او را از نظرها انداخته باشد!...

ادامه...

در نماز جماعت،آنکه جلو مى‏ایستد و مردم به او اقتدا مى‏کنند،«امام‏»نام دارد.بعضى نیز به او«پیشوا»مى‏گویند.در نظام اجتماعى‏سیاسى اسلام،آنکه پیشوایى جمعى را به عهده دارد،باید از یک سرى‏فضیلت‏ها و برترى‏ها برخوردار باشد،تا فضایل او،الهام‏بخش دیگران نیزباشد.در نماز جماعت نیز،پیشنماز،باید در علم و عمل و تقوا و عدالت،برتر از دیگران باشد.

در حدیث مى‏خوانیم:«فقدموا افضلکم‏» ⁽²²⁾ و«فقدموا خیارکم‏»، ⁽²³⁾ یعنى با فضیلت‏ترین و بهترین خودتان را جلو بیندازید و به او اقتدا کنید.

احادیث،در این باره،بسیار است.به چند نمونه اشاره مى‏کنیم:

امام جماعت،باید کسى باشد که مردم به ایمان و تعهد او اطمینان‏داشته باشند. ⁽²⁴⁾ امام صادق(ع)فرمود:امام جماعت،رهبرى است که شما را به سوى‏خدا مى‏برد،پس بنگرید که به چه کس اقتدا مى‏کنید. ⁽²⁵⁾ ابوذر فرمود:امام شما،در قیامت،شفیع شماست.پس شفیع خودتان‏را از افراد سفیه و فاسق قرار ندهید. ⁽²⁶⁾ اقتدا کردن به افراد ناشناخته و آنان که در دین یا امامت،غلومى‏کنند،نهى شده است. ⁽²⁷⁾ افرادى که در جامعه،بخاطر گناه علنى، شلاق خورده‏اند،یا از طریق نامشروع،بدنیا آمده‏اند،حق امام جماعت‏شدن ندارند. ⁽²⁸⁾ امام جماعت، باید مورد قبول مردم باشد،و گرنه آن نماز،مورد قبول‏درگاه خداوند نیست. ⁽²⁹⁾ امام صادق(ع) در تفسیر این آیه شریفه (خذوا زینتکم عند کل‏مسجد) ⁽³⁰⁾ هنگام رفتن به مسجد،زینت‏خود را همراه داشته باشید)

فرمود:زینت مسجد،پیشواى شایسته و امام جماعت مسجد است. ⁽³¹⁾ البته پوشیدن لباس پاک و داشتن وقار و عطر زدن و...نیز درروایاتى به عنوان‏«زینت مسجد»آمده است.

امام باقر(ع)فرمود:امام جماعت‏باید از افراد اندیشمند و صاحب‏فکر باشد. ⁽³²⁾ رسول خدا(ص) فرمود:کسى که پشت‏سر امام عالم نماز بخواند،گویا پشت‏سر من و حضرت ابراهیم،نماز خوانده است. ⁽³³⁾ امام جماعت،باید مراعات ضعیف‏ترین افراد را بکند و نماز را طول‏ندهد. ⁽³⁴⁾ از مجموع این احادیث،موقعیت‏حساس امامت جماعت‏شناخته‏مى‏شود.

بر پایى فریضه‏هاى دینى به صورت دسته جمعتى،غیر از پاداش‏هاى فراوانى که یاد شد،در زندگى فردى و اجتماعى امت مسلمان نیز،آثارمثبت و فراوانى دارد که به برخى اشاره مى‏شود:

1- آثار معنوى

بزرگترین اثر معنوى نماز جماعت،همان پاداش‏هاى الهى است که گفته شد.روایت است که شبى،على علیه السلام تا سحر به عبادت‏مشغول بود.چون صبح شد،نماز صبح را به تنهائى خواند و استراحت‏کرد.

رسولخدا(ص)که آنحضرت را در جماعت صبح ندید،به خانه اورفت.حضرت فاطمه(ع)از شب زنده‏دارى على(ع)و عذر او از نیامدن به‏مسجد سخن گفت.پیامبر فرمود:پاداشى که بخاطر شرکت نکردن درنماز جماعت صبح،از دست على(ع)رفت،بیش از پاداش عبادت تمام‏شب است. ⁽¹⁴⁾ رسول خدا(ص)فرموده است:

لان اصلى الصبح فى جماعة احب الى من ان اصلى لیلتى‏حتى اصبح ⁽¹⁵⁾ اگر نماز صبح را به جماعت‏بخوانم،در نظرم محبوب‏تر ازعبادت و شب زنده‏دارى تا صبح است.

بخاطر همین فضیلت و پاداش‏هاست که اگر تعداد نمازگزاران از ده نفربیشتر شود،اگر تمام آسمان‏ها کاغذ،و دریاها مرکب و درخت‏ها قلم شودو فرشتگان بنویسند،پاداش یک رکعت آنرا نمى‏توانند بنویسند. ⁽¹⁶⁾ . و نماز جماعت‏با تاخیر،بهتر از نماز فرادى در اول وقت است. ⁽¹⁷⁾

2- آثار اجتماعى

نماز جماعت،مقدمه وحدت صفوف و نزدیکى دلها و تقویت کننده‏روح اخوت است.

نوعى حضور و غیاب بى تشریفات،و بهترین راه شناسائى افراداست.

نماز جماعت،بهترین،بیشترین،پاکترین و کم خرج‏ترین‏اجتماعات دنیاست و نوعى دید و بازدید مجانى و آگاهى از مشکلات ونیازهاى یکدیگر و زمینه ساز تعاون اجتماعى بین آحاد مسلمین است.

3- آثار سیاسى

نماز جماعت،نشان دهنده قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجام‏صفوف است.

تفرقه‏ها را مى‏زداید،بیم در دل دشمنان مى‏افکند،منافقان را مایوس‏مى‏سازد،خار چشم بدخواهان است.

نماز جماعت،نمایش حضور در صحنه و پیوند«امام‏»و«امت‏»

است.

4- آثار اخلاقى،تربیتى

در نماز جماعت،افراد در یک صف قرار مى‏گیرند و امتیازات موهوم صنفى،نژادى،زبانى،مالى و...کنار مى‏رود و صفا و صمیمیت ونوعدوستى در دلها زنده مى‏شود و مؤمنان،با دیدار یکدیگر در صف‏عبادت،احساس دلگرمى و قدرت و امید مى‏کنند.

نماز جماعت،عامل نظم و انضباط،صف‏بندى و وقت‏شناسى‏است.

روحیه فردگرایى و انزوا و گوشه‏گیرى را از بین مى‏برد و نوعى مبارزه‏با غرور و خودخواهى را در بر دارد.

نماز جماعت،«وحدت‏»در گفتار،جهت،هدف و امام را مى‏آموزدو از آنجا که باید پرهیزکارترین و لایق‏ترین اشخاص،به امامت نمازبایستد،نوعى آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است.

نماز جماعت،کینه‏ها و کدورت‏ها و سوء ظن‏ها را از میان مى‏برد وسطح دانش و عبودیت و خضوع را در جامعه اهل نماز،افزایش مى‏دهد.

به خاطر اینهمه آثار است که به نماز جماعت،آنهمه توصیه شده‏است.حتى نابینایى وقتى از حضور پیامبر،اجازه خواست که به مسجدنیاید،آنحضرت فرمود:از خانه تا مسجد،ریسمانى ببندد و به کمک آن،خود را به نماز جماعت‏برساند. ⁽¹⁸⁾ و نیز،نابینایانى که اجازه ترک شرکت‏در نماز خواستند،رسول خدا(ص)اجازه نفرمود. ⁽¹⁹⁾ از طرف دیگر،برخورد شدید نسبت‏به کسانى که به نماز جماعت‏اهمیت نمى‏دهند،نشان دیگرى بر اهمیت و سازندگى آن است.

در حدیث است که به چنان کسان،همسر ندهید ⁽²⁰⁾ و معرف آنان‏نشوید. ⁽²¹⁾