نماز،از حقوق خدا بر عهده انسان است و انجام درست و به موقع آن،بر انسان مکلف واجب است.

کسى که نماز واجب خود را به هر دلیل در وقت آن نخوانده است،مانند:فراموشى،بیهوشى، مستى،یا عدم امکان و از روى اجبار،یا ازروى سهل انگارى و معصیت،و یا آنکه خوانده ولى باطل بوده و بعدافهمیده است،باید آن نمازها را که نخوانده یا باطل بجا آورده،قضا کند.

البته نمازهاى روزانه‏اى را که زنان در حال حیض یا نفاس‏نمى‏خوانند،قضا ندارد.

کسى که نماز قضا دارد،باید در خواندن آن کوتاهى نکند،ولى‏واجب نیست فورى آنرا بجا آورد.

انسان تا زنده است،اگر چه از خواندن نمازهاى خود عاجز باشد،دیگرى نمى‏تواند نمازهاى او را قضا نماید.

نماز قضا را مى‏توان با جماعت‏خواند.و لازم نیست نماز هر دو یکى باشد.مثلا مى‏توان قضاى نماز صبح را،در جماعت نماز مغرب و عشاءخواند،یا برعکس.

نمازى که از انسان فوت شده،از نظر تعداد رکعات،به همان صورت‏باید قضا شود.مثلا انسان مى‏تواند در مسافرت،قضاى نماز چهار رکعتى رابه صورت تمام بخواند.و اگر مثلا در مسافرت، نماز ظهر از انسان قضاشده،در وطن باید آن را به صورت دو رکعتى قضا کند.

(براى آشنایى با مسائل ریزتر نماز مسافر و نماز قضا،به‏«توضیح المسائل‏»رجوع کنید.)

پى‏نوشتها:

1- وسائل،ج 5 ص 375،کنز العمال،ج 8 حدیث 22799.

2- من لا یحضره الفقیه،ج 1 ص 377.

3- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.

4- کنز العمال،ج 8 حدیث 22815 از پیامبر اسلام(ص).

5- کنزالعمال،ج 8 حدیث 22818 و 22827.

6- کنزالعمال،ج 8 ص 258.

7- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 487،رساله حضرت امام،مسئله 1400.

8- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.

9- کنزالعمال،ج 8 ص 256.

10- و اذا قاموا الى الصلوة قاموا کسالى(نساء،آیه 142).

11- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.

12- همان مدرک.

13- همان مدرک،ص 689،وسائل،ج 5 ص 373.

14- سفینة البحار،ج 1،جماعت.

15- کنز العمال،ج 8 حدیث 22792.

16- توضیح المسائل امام(قدس سره)مسئله 1400.

17- توضیح المسائل امام(قدس سره)مسئله 1402.

18- وسائل،ج 5 ص 377.

19- کنزالعمال،ج 8 ص 255.

20- و21- سفینة البحار،ج 1،جماعت.

22- و23- من لا یحضره،ج 1 ص 377.

24- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 490.

25- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 491،وسائل،ج 5 ص 416.

26- وافى،ج 2 ص 177.

27- و28- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 491.

29- وسائل ج 5 ص 417 و مستدرک،ج 1 ص 492.

30- اعراف،آیه 31.

31- نورالثقلین،ج 2 ص 19.

32- و33- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 492.

34- من لا یحضر،ج 1 ص 381.

35- وافى،ج 1 ص 177،مستدرک الوسائل،ج 1 ص 492 و 493،وسائل،ج 4 ص 419.

36- من لا یحضر،ج 1 ص 378.

37- تحریر الوسیله،ج 1،بحث امام جماعت.

38- بحار،ج 75 ص 248.

39- بحار،ج 67 ص 1-

40- استبصار،ج 3 ص 12.

41- وسائل،ج 18 ص 291.

42- استبصار،ج 3 ص 13.

43- وسائل،ج 18 ص 295.

44- جواهر،ج 13 ص 277،تحریر الوسیله،ج 1،شرایط امام جماعت.

45- تحریرالوسیله،شرایط امام جماعت.

46- هر یک از این شرایط،داراى مسائل و جزئیات بسیارى است که توضیح آنها را از رساله‏مطالعه کنید.

47- حد ترخص یعنى جایى که با رسیدن به آنجا،انسان دیگر دیوار شهر را نبیند و صداى‏اذان آنرا نشنود(توضیح المسائل حضرت امام).

48- رساله حضرت امام،مسئله 1356.

در مسافرت،اگر انسان قصد ماندن ده روز تمام یا بیشتر در یکجاداشته باشد،باید نمازهایش را تمام بخواند.اگر نیت واقعى او،ماندن‏کمتر از ده روز است،نمى‏تواند در ظاهر قصد ده روز کند و تمام بخواند.

اگر قبل از تمام شدن ده روز،به دلایلى تصمیم انسان عوض شد وتصمیم به بازگشت گرفت، روزهاى باقیمانده را هم باید تمام بخواند.

اگر کسى مسافرت کند و به وطن خود برود،هر چند کمتر از ده روزبماند،نمازهایش تمام است.مگر آنکه از وطن خود اعراض کرده وبنایش بر بازنگشتن باشد،که حکم مسافر دارد.

زادگاه انسان،وطن اصلى اوست،مگر آنکه از آنجا اعراض کند.

محل دیگرى را هم که انسان براى اقامت دائمى انتخاب مى‏کند،وطن‏غیر اصلى او به حساب مى‏آید.کسى که در دو جا زندگى مى‏کند،هر دوجا وطن او محسوب مى‏شود.تا انسان،قصد ماندن همیشگى در جایى‏غیر از وطن اصلى نداشته باشد،وطن او حساب نمى‏شود،مگر آنکه بدون‏قصد ماندن،آنقدر بماند که مردم بگویند آنجا وطن اوست.

کسى که مسافرت،شغل اوست(مثل رانندگان،خلبانان و...)یاشغلش به گونه‏اى در ارتباط با سفر است که همواره در تردد و رفت و آمداست،نمازهایش را باید تمام بخواند.(توضیح بیشتر در رساله‏هاست).

مسافر،در چهار جا مى‏تواند نمازش را هم شکسته و هم تمام بخواند:

1-مسجد الحرام

2-مسجد النبى

3-مسجد کوفه

4-حرم سید الشهداء و مسجد متصل به حرم آنحضرت. ⁽⁴⁸⁾

در این موارد،براى فیض بیشتر بردن از معنویات این اماکن،مسافرمجاز است نمازش را تمام بخواند

مسافر،در مدت مسافرت و در راه،با هشت‏شرط،نمازهاى چهاررکعتى خود را باید شکسته و قصر(دو رکعت)بجا آورد: ⁽⁴⁶⁾ شرط اول:آنکه سفر او کمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد.

شرط دوم:آنکه از اول مسافرت،قصد هشت فرسخ را داشته باشد.

شرط سوم:آنکه در بین راه،از قصد خود بر نگردد.

شرط چهارم:آنکه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ،از وطن‏خود بگذرد،یا ده روز یا بیشتر در جایى بماند.

شرط پنجم:آنکه براى کار حرام سفر نکند و سفرش،سفر معصیت‏نباشد.

شرط ششم:آنکه از صحرانشینان بیابان گرد نباشد.

شرط هفتم:آنکه شغل او مسافرت نباشد.

شرط هشتم:آنکه به حد ترخص ⁽⁴⁷⁾ برسد.